تعیین آستانه ی توپوگرافی و تاثیر ویژگی های خاکی بر گسترش آبکندها در سه منطقه از استان اردبیل

Authors

حسین شهاب

دانشگاه فردوسی مشهد حجت امامی

دانشگاه فردوسی مشهد غلامحسین حق نیا

دانشگاه فردوسی مشهد اباذر اسمعلی

دانشگاه محقق اردبیلی مجید محمود آبادی

abstract

سابقه و هدف: فرسایش آبکندی یکی از مهمترین انواع فرسایش از نظر تولید رسوب و تخریب اراضی در سراسر جهان می باشد که در نقاط مختلف ایران نیز رخ می دهد (12، 19، 26). ویژگی های توپوگرافی حوضه زه کشی آبکندها و ویژگی های خاک از جمله عامل های موثر بر گسترش آبکندها می باشند (17). در پژوهش های مختلف تاثیر ویژگی های مختلف خاک بر تشکیل آبکندها نیز گزارش شده است (22 و 25). هدف این پژوهش تعیین نوع فرایند هیدرولوژیکی تشکیل آبکند با استفاده از شاخص توپوگرافی، بررسی تاثیر ویژگی های خاک سطحی و زیر سطحی بر گسترش آبکند در طی دو سال و انتخاب مهمترین آنها می باشد.مواد و روشها: برای تعیین فرآیند غالب هیدرولوژیکی در ایجاد این نوع فرسایش، آستانه توپوگرافی تشکیل آبکند به صورت رابطه برای آبکندهای سه حوضه اُرتاداغ، ملااحمد و سرچم استان اردبیل تعیین شد، که s شیب و a مساحت حوضه زه کشی آبکندها است و a و b ضرائب محیطی هستند. همچنین به منظور تعیین اثر ویژگی های خاک بر گسترش آبکندها، در هر حوضه مجموعه ای مشابه از آبکندها گزینش و تغییر حجم و سطح مقطع آبکند در چهار نقطه از طول آن، به عنوان شاخص گسترش آبکند در دو سال اندازه گیری شد. با تعیین 19 ویژگی در خاک سطحی و زیر سطحی آبکندها و نیز خاک حوضه زه کشی آنها، تاثیر این ویژگی ها بر گسترش آبکندها بررسی گردید. در انتها با استفاده از رگرسیون گام به گام، مدل های رگرسیونی پیش بینی گسترش آبکند تعیین و مهمترین عوامل موثر بر آن در هر حوضه معرفی شدند. دقت مدل های رگرسیونی با استفاده ار دوآماره r2 و rmse بررسی گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که در حوضه سرچم توان b آستانه توپوگرافی مثبت است و فرآیند تونلی شدن عامل اصلی ایجاد آبکند است، در حالی که در دو حوضه دیگر مقدار آن منفی بوده و رواناب آبکندها را شکل داده است. نتایج آنالیز همبستگی میان ویژگی های خاک و گسترش آبکند ها نشان داد که در حوضه سرچم گسترش آبکند با فرسایش پذیری و وجود ترکیب های قابل انحلال در خاک زیر سطحی ارتباط بیشتری دارد، در حالی که در دو حوضه دیگر فرسایش پذیری خاک سطحی و زیر سطحی به یک اندازه در گسترش آبکند مهم است. نتایج مدل های رگرسیونی نشان داد به طور کلی مدل هایی که از مجموع ویژگی های خاک سطحی و زیر سطحی آبکند به عنوان متغییر مستقل برای پیش بینی تغییر سطح مقطع آبکند استفاده کردند، دارای دقت بیشتری بودند. در مدل رگرسیونی پیش بینی تغییر حجم آبکند از مجموعه ویژگی های حوضه زه کشی به عنوان متغییر مستقل استفاده شد. این مدل در دو حوضه اُرتا داغ و سرچم دقت قابل قبولی داشت ولی در ملااحمد از دقت کمتری برخوردار بود. نتایج رگرسیون نشان داد در حوضه اُرتاداغ mwd، مقدار شن خیلی ریز و رس خاک سطحی، مقدار گچ، آهک و رس قابل پراکنش خاک زیر سطحی و درصد پوشش گیاهی و شاخص cross حوضه زه کشی آبکندها، در ملااحمد درصد کربن آلی و جرم مخصوص ظاهری خاک سطحی و درصد رس قابل (dclay) و sar خاک زیر سطحی و درصد شیب متوسط حوضه زه کشی آبکند ها و در سرچم، جرم مخصوص ظاهری و درصد رس قابل پراکنش خاک سطحی ، مقدار سیلت، شن و جرم مخصوص ظاهری خاک زیر سطحی و شماره منحنی (cn) و ضریب گردی میلر حوضه زه کشی آبکندها بیشترین تاثیر را بر گسترش آبکندها داشته اند. نتیجه گیری: شاخص توپوگرافی کارایی لازم را جهت تعیین نوع فرایند هیدرولوژیکی تشکیل آبکند دارد. در منطقه سرچم گسترش آبکند با ویژگی های مربوط به انحلال پذیری خاک زیر سطحی ارتباط داشت ولی در دو منطقه دیگر فرسایش پذیری خاک سطحی و زیر سطحی بر گسترش آبکند ها موثر بودند. بین ویژگی های حوضه آبریز آبکندها نیز ویژگی هایی که بر تولید رواناب موثرند، بیشترین نقش را در گسترش آبکند داشتند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تعیین آستانه‌ی توپوگرافی و تاثیر ویژگی‌های خاکی بر گسترش آبکندها در سه منطقه از استان اردبیل

سابقه و هدف: فرسایش آبکندی یکی از مهمترین انواع فرسایش از نظر تولید رسوب و تخریب اراضی در سراسر جهان می‌باشد که در نقاط مختلف ایران نیز رخ می‌دهد (12، 19، 26). ویژگی‌های توپوگرافی حوضه زه‌کشی آبکندها و ویژگی‌های خاک از جمله عامل‌های موثر بر گسترش آبکندها می‌باشند (17). در پژوهش‌های مختلف تاثیر ویژگی‌های مختلف خاک بر تشکیل آبکندها نیز گزارش شده است (22 و 25). هدف این پژوهش تعیین نوع فرایند هیدرو...

full text

بررسی آستانه توپوگرافی و عوامل موثر بر رسوب‌زایی و گسترش خندق‌هادر منطقه نی‌ریز استان فارس

فرسایش خندقی به دلیل تولید رسوب و زیان‌های فراوانی که در نتیجه تخریب اراضی، راه‌ها و سازه‌های عمرانی در استان فارس وارد می‌نماید اهمیت ویژه‌ای دارد. در این تحقیق 15 خندق فعال و معرف از نظر ویژگی‌های مورفومتریک، گزینش شدند. طول خندق،عمق، عرض بالا و پایین و حجم فرسایش در آن‌ها اندازه‌گیری شد. برای تعیین عوامل موثر در گسترش و رسوب‌زایی خندق‌ها، با بهره‌گیری از روش Stepwise در نرم‌افزار SPSS تحلیل ...

full text

تأثیر توپوگرافی بر ویژگی های خاک، عملکرد و کیفیت چای در منطقه ی لاهیجان

توپوگرافی به عنوان یکی از فاکتورهای خاکسازی از طریق تأثیر بر توزیع آب در بخش­های مختلف زمین‌نما و همچنین اثر بر ویژگی­های‌ خاک می‌تواند از عوامل مهم و مؤثر بر عملکرد و کیفیت محصول باشد. این مطالعه به منظور بررسی اثر توپوگرافی بر ویژگی­های خاک، عملکرد و کیفیت چای در منطقه لاهیجان استان گیلان انجام شد. به این منظور از یک ترانسکت در شیب شمالی و یک ترانسکت در شیب جنوبی باغات چای منطقه، چهار...

full text

بررسی تاثیر ویژگی‌های خاک سطحی بر گسترش طولی آبکندها در اقلیم‌های مختلف استان فارس

یکی از مهم‌ترین انواع فرسایش آبی، فرسایش آبکندی است که موجب بروز مشکلات و خسارات زیادی می‌گردد. این نوع فرسایش به دلیل تولید رسوب و خسارات فراوان به اراضی، راه‌ها و سازه‌های عمرانی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استان فارس دارای فرسایش آبکندی در شش اقلیم است. در پژوهش حاضر پس از انتخاب یک منطقه از هر اقلیم، تعداد 30 آبکند فعال و معرف مشخص شد. پیشروی آبکندها با استفاده از مدارک تاریخی نظیر عکس ...

full text

تعیین آستانه‌ی عوامل مؤثر بر گسترش طولی آبکندها با استفاده از تکنیک‌های داده‌کاوی در منطقه‌ی ماهورمیلاتی استان فارس

یکی از مهم ترین انواع فرسایش آبی، فرسایش آبکندی است. این نوع فرسایش به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان موجب تغییرات قابل ملاحظه ای در اراضی، تولید رسوب فراوان و پیامدهای زیان‌بار اقتصادی و اجتماعی می‌شود. آستانه عبارت از نقطه ای است که پس از آن رفتار سیستم تغییر می کند و می تواند به عوامل داخل و یا عوامل خارج از سیستم مرتبط باشد. یکی از سوالات مهم در مورد آبکندها این است که آستانه ی ایجاد و گ...

full text

بررسی آستانه توپوگرافی و عوامل موثر بر رسوب زایی و گسترش خندق هادر منطقه نی ریز استان فارس

فرسایش خندقی به دلیل تولید رسوب و زیان های فراوانی که در نتیجه تخریب اراضی، راه ها و سازه های عمرانی در استان فارس وارد می نماید اهمیت ویژه ای دارد. در این تحقیق 15 خندق فعال و معرف از نظر ویژگی های مورفومتریک، گزینش شدند. طول خندق،عمق، عرض بالا و پایین و حجم فرسایش در آن ها اندازه گیری شد. برای تعیین عوامل موثر در گسترش و رسوب زایی خندق ها، با بهره گیری از روش stepwise در نرم افزار spss تحلیل ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
پژوهش های حفاظت آب و خاک

جلد ۲۳، شماره ۳، صفحات ۱-۲۴

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023